Rozważania dotyczące tematu renty rolniczej należałoby rozpocząć od tego w jaki sposób ustawa definiuje osobę samego rolnika. Zgodnie z zapisem art. 6 Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z dnia 11 kwietnia 2003 r. rolnikiem indywidualnym jest osoba fizyczna będąca właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadzącą przez ten okres osobiście to gospodarstwo.

Renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu rolnikowi, który spełnia łącznie poniższe warunki:

– jest trwale lub okresowo całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym oraz

–  podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres, który wynosi co najmniej: rok, jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku do 20 lat; 2 lata, jeśli ta niezdolność powstała w wieku powyżej 20 lat do maksymalnie 22 roku życia; 3 lata w przypadku rolnika, który posiada wiek powyżej 22 lat, ale nie ukończył 25 roku życia; 4 lata w stosunku do osoby, której niezdolność do pracy pojawiła się w wieku powyżej 25 lat, ale przed osiągnięciem 30 roku życia oraz 5 lat w sytuacji, kiedy niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w wieku powyżej 30 roku życia.

Należy mieć na uwadze, że w tym ostatnim przypadku wspomniane 5 lat podlegania ubezpieczeniu, powinno przypadać w okresie ostatnich 10 lat przed złożeniem wniosku. Jedynie w sytuacji, kiedy niezdolność do pracy rolnika nastąpiła w wyniku wypadku przy pracy w gospodarstwie czy na skutek rolniczej choroby zawodowej – nie ma znaczenia staż ubezpieczeniowy. Natomiast istotnym jest, aby niezdolność do pracy wynikła z powyższych przyczyn pojawiła się w dacie trwania ochrony ubezpieczeniowej lub nie później niż w okresie 18 miesięcy po jego zakończeniu.

Osoba całkowicie niezdolna do pracy w gospodarstwie to taka, która utraciła możliwość samodzielnego wykonywania pracy na skutek dysfunkcji organizmu, a tę niezdolność uznaje się za trwałą w przypadku, jeśli taki rolnik nie rokuje na wyzdrowienie w przyszłości. Natomiast za osobę okresowo całkowicie niezdolną do pracy w rolnictwie poczytuje się rolnika, wobec, którego prognozy dotyczące możliwości wyzdrowienia są wysoce prawdopodobne.

O samym fakcie niezdolności do pracy ubezpieczonego rolnika orzeka w pierwszej instancji lekarz orzecznik KRUS na wniosek ubezpieczonego, natomiast w drugiej instancji komisja lekarska KRUS. Komisja wydaje decyzję w wyniku odwołania się od decyzji pierwszej instancji lub w sytuacji, jeśli pierwotna decyzja została ogłoszona na skutek wadliwie wydanego orzeczenia. Rolnik po rozpatrzeniu jego wniosku może albo otrzymać decyzję odmowną w kwestii przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy, albo otrzymać ją na pewien okres lub jako rentę stałą, jeśli niezdolność jest trwała i całkowita, a jego przekwalifikowanie jest niecelowe. Wysokość minimalnej renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy wynosi w 2021 roku 1250,88 zł.

Warto wskazać, że w przypadku dokonywania oceny stanu zdrowia ubezpieczonego rolnika ubiegającego się o rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym konieczne jest wzięcie pod uwagę wielkości gospodarstwa rolnego i jego położenia, struktury owego gospodarstwa, poziomu zmechanizowania, a także specyfiki prowadzonej w tym gospodarstwie produkcji rolniczej (uprawy, hodowla), która będzie z kolei określać rodzaje czynności niezbędnych do tego, aby to konkretne gospodarstwo rolne mogło być zarządzane, w tym czynności o charakterze nadzorczym, jeśli w gospodarstwie ze względu na jego wielkość są zatrudniani pracownicy bądź większa liczba członków rodziny. Możliwość ubiegania się o rentę z tytułu całkowitej niezdolności obejmuje tylko całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym, a nie każdy mniejszy (niż całkowity) stopień tej niezdolności. Nie każdy więc gorszy stan zdrowia i sprawności psychofizycznej rolnika uzasadnia prawo do renty. Niezdolność do pracy w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oznacza taki stan nasilenia dolegliwości chorobowych, który wyklucza podjęcie jakichkolwiek czynności związanych z pracą w gospodarstwie rolnym.

Ponadto, ustawodawca w systemie rolniczym nie daje ochrony rentowej w przypadku częściowej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym. Oznacza to, że dopiero taki stopień niezdolności do pracy, określanej jako całkowita, wyznacza granicę w kwalifikacji rzeczywistej sprawności psychofizycznej ubezpieczonego do pracy w gospodarstwie rolnym. Nie obejmuje on zaś sytuacji, gdy rolnik nie utracił w pełni możności wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym czyli gdy wystąpiła utrata sprawności do pracy w stopniu mniejszym niż całkowita. Nawet jeśli gorszy stan zdrowotny powoduje ograniczenie zdolności do pracy rolniczej, lecz nie czyni jej niemożliwą, to brak jest przesłanki do ustalenia prawa do renty rolniczej.(zob. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 lipca 2019 r. III AUa 79/19.)

Podstawa prawna:

– Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego, Dz.U.2020.1655 t.j.

– Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, Dz.U.2021.266 t.j.