Niedawno po raz kolejny na terenie naszego kraju odbył się spis powszechny. Został on przeprowadzany w terminie od dnia 1 kwietnia do dnia 30 września 2021 r. na podstawie ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r. i był obowiązkowy.

Ten rodzaj ewidencji odbywa się w Polsce cyklicznie co dziesięć lat. Jest realizowany w większości krajów na świecie. Pierwsze wyniki przeprowadzonych na jego podstawie badań zostaną opublikowane na początku 2022 roku. Generalnie jako społeczeństwo wykazujemy umiarkowany entuzjazm w sytuacji, kiedy jesteśmy zobowiązani do podawania jakichś danych dotyczących stanu naszego majątku, zatrudnienia czy zamieszkania. W poniższym artykule postaramy się przybliżyć informacje dotyczące możliwości dokonania spisu oraz kar jakie mogą zostać nałożone na odmawiających poddania się temu wymogowi obywateli.

Obowiązkowi spisu powszechnego podlegały osoby fizyczne stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach i innych zamieszkanych pomieszczeniach niebędących mieszkaniami, osoby fizyczne niemające miejsca zamieszkania, mieszkania, budynki oraz obiekty zbiorowego zakwaterowania, a także zamieszkane pomieszczenia niebędące mieszkaniami.

Osoba dokonująca spisu miała obowiązek przeprowadzić samospis internetowy oraz przekazując dane udzielić dokładnych, wyczerpujących i zgodnych z prawdą odpowiedzi. Jeżeli ktoś nie mógł dopełnić obowiązku przeprowadzenia samospisu internetowego, w szczególności ze względu na stan zdrowia lub uzasadniony interes tej osoby, miał obowiązek zgłosić ten fakt służbom statystyki publicznej, telefonując na podany do wiadomości publicznej numer infolinii spisowej, nie później niż do dnia 31 sierpnia 2021 r. Dostępne były trzy metody spisu: wspomniany już samospis internetowy, wywiad bezpośredni oraz wywiad telefoniczny przeprowadzony przez rachmistrza spisowego.

Obszary zagadnień jakie zostały poruszane w pytaniach znajdujących się w spisie zostały przygotowane na podstawie międzynarodowych wymagań (Rozporządzenie UE nr 763/2008 w sprawie przeprowadzenia spisów ludności i mieszkań), a także krajowych uregulowań prawnych oraz projektów. Ramowo można by ująć, że znajdujące się w nim pytania dotyczyły między innymi: charakterystyki demograficznej ludności, jej aktywności ekonomicznej, poziomu wykształcenia, niepełnosprawności, migracji wewnątrz państwa, ale także i tej zagranicznej oraz analizy zasobów mieszkaniowych.

Za niedopełnienie tego obywatelskiego obowiązku spisowego ustawodawca przewidział pewnego rodzaju konsekwencje. Obowiązujące przepisy przewidują, że w przypadku odmowy wykonania spisu powszechnego czy odmowy udzielenia informacji, przekazania informacji po upływie terminu oraz przekazania nieprawdziwych informacji, dana osoba powinna liczyć się z koniecznością poniesienia ustawowo przewidzianej kary.

Zgodnie z ustawą o statystyce publicznej karą grzywny zagrożone jest odmówienie wykonania obowiązku statystycznego, albo odmowa udzielenia informacji w spisie powszechnym lub innym badaniu statystycznym. Taką samą karą grzywny do 5000 zł. zagrożone jest przekazanie danych statystycznych po upływie oznaczonego terminu.

Z kolei zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 2, karą ograniczenia wolności lub karą grzywny jest przekazanie wbrew obowiązkowi danych statystycznych niezgodnych ze stanem faktycznym.

Dane przekazywane podczas spisu są bezpieczne i chroni je określona w ustawie o statystyce publicznej tajemnica statystyczna.   

Podstawa prawna:

 – Ustawa z dnia 9 sierpnia 2019 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r., Dz.U.2021.1143 t.j.

 – Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej, Dz.U.2021.955 t.j.