Jeżeli pracodawca chce zobowiązać zatrudnionego, aby odpracował on przyznaną mu pomoc w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych, musi zawrzeć taką klauzulę w umowie szkoleniowej.

Z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe pracodawca może zawrzeć tzw. umowę szkoleniową, która określa wzajemne prawa i obowiązki stron w tym zakresie. Taka umowa jest traktowana jako umowa prawa pracy. Jest związana z umową o pracę, ale jest od niej odrębna.

Ustalenia ustne

Umowę szkoleniową można zawrzeć w różnych formach. Gdy obejmuje wyłącznie elementy konieczne i postanowienia o świadczeniach dodatkowych pracodawcy, wystarczająca jest forma ustna. Można ją jednak zawrzeć na piśmie ze względów dowodowych

W treści tej umowy pracodawca zobowiązuje się przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe urlop szkoleniowy oraz zwolnienie z całości lub części dnia pracy na czas szkolenia. Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas tych nieobecności i zobowiązuje się do podjęcia podnoszenia kwalifikacji zawodowych w formie wskazanej w  umowie. Ma obowiązek dołożyć należytej staranności w dążeniu do ukończenia nauki. Są to elementy nieodzowne umowy. Do zawarcia umowy może także dojść w sposób dorozumiany. Taka okoliczność zaistnieje, gdy pracodawca – mimo braku umowy ustnej i pisemnej – udziela pracownikowi płatnego urlopu szkoleniowego i wypłaca mu wynagrodzenie za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy w celach szkoleniowych.

 … nie zawsze wystarczą

Umowa o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych może zawierać, jako element uzupełniający, zobligowanie pracownika do pozostawania w  zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez okres nie dłuższy niż trzy lata. Jako część umowy wymaga to zgody pracownika. Zgoda jest wymagana ze względu na zasadę wolności pracy. Jeżeli pracownik zobowiązuje się, że pozostanie w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych (maksymalnie trzy lata), to aby to zobowiązanie było skuteczne, musi być wyrażone na piśmie pod rygorem nieważności. Pracodawca, jako instytucja uprawniona, może anulować to odpracowanie i wypowiedzieć pracownikowi umowę o pracę. Oznacza to, że z tytułu tego postanowienia pracownikowi nie przysługuje prawo do pozostawania w stosunku pracy przez umówiony okres.

Dodatkowe świadczenia

Pracodawca może przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe poboczne świadczenia, w szczególności pokryć opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie. Potencjalne roszczenia pracodawcy wobec pracownika, będące rezultatem umowy o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych, nie mogą wykraczać poza żądanie zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę z tytułu świadczeń dodatkowych.

 … oraz ich zwrot

Zgodnie z art. 1035 k.p. pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe: 1) który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji, 2) z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w  terminie określonym w umowie, o której mowa w art. 1034, nie dłuższym niż trzy lata, 3) który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn określonych w art. 943 , 4) który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 lub art. 943 , mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach – jest obowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel z tytułu dodatkowych świadczeń, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia.

Ważne szczegóły

Aby ustrzec się ewentualnych sporów z pracownikiem, umowa szkoleniowa powinna dokładnie określać rodzaj podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz czas jego trwania. Formułując wynagrodzenie za czas nieobecności pracownika w pracy z powodów szkoleniowych stosuje się przy tym zasady obowiązujące w przypadku precyzowania wynagrodzenia za urlop. Niezgodnie z celem Umowa o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych nie daje podstaw do żądania od pracownika zwrotu wynagrodzenia wypłaconego mu za czas urlopu szkoleniowego i czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy w celach szkoleniowych. Jeżeli jednak pracownik wykorzystał urlop lub zwolnienie na inne cele niż szkolenie, pracodawca może żądać zwrotu tego wynagrodzenia na zasadach ogólnych. W takiej sytuacji może ponadto rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia w związku z ciężkim naruszeniem przez niego obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy i ochrony jego mienia.

PATRYCJA CHOBEL-KOTASIŃSKA

(artykuł ukazał się w „Rzeczpospolitej”, w wydaniu  z dn. 23.09.2021)