Większość z nas wie o przypadkach, w których rodzice byli zobowiązani do alimentacji na rzecz swoich dzieci. Jednak polskie prawo przewiduje także odwrócony model tej sytuacji, kiedy to rodzice mogą domagać się od swoich dorosłych dzieci świadczeń alimentacyjnych. Czy istnieją odstępstwa od tej ogólnej reguły, a jeśli tak, to w jakich przypadkach?

Generalna zasada określa, że zarówno dostarczenie kosztów utrzymania jak i wychowania spoczywa na krewnych w linii prostej czyli w tej sytuacji na małżonkach i dzieciach. Zatem w pierwszej kolejności rodzic będący w niedostatku powinien zwrócić się o takie świadczenie do swojego współmałżonka, a dopiero następnie do swojego dziecka.

Alimentacja na rzecz rodziców jest uzależniona od kilku przesłanek. Dziecko, które miałoby spełniać to świadczenie, musi być osobą pełnoletnią i musi posiadać możliwości zarobkowe. Na te możliwości wpływają dochody wynikające między innymi ze świadczenia pracy, renty, emerytury, wynajmu nieruchomości itp. Natomiast rodzice muszą pozostawiać w niedostatku, co oznacza, że nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb życiowych, czy to w całości, czy też tylko w części. Należy podkreślić, że sytuacja niedostatku rodziców nie może być spowodowana przez nich samych, to znaczy, że rodzice nie mogą powoływać się na brak środków w sytuacji, gdzie to oni sami nie dążą do zmiany tych okoliczności czyli nie podejmują pracy zarobkowej mimo takich możliwości, nie inicjują leczenia w przypadku nałogów lub też sami, będąc zobowiązani do alimentacji, nie wywiązywali się z tego obowiązku. Co ważne, oba te warunki muszą zostać spełnione łącznie, aby alimenty na rzecz rodziców. zostały zasądzone.

Mogłoby się wydawać, że obowiązek alimentacyjny jest spełniany wyłącznie w formie finansowej, jednak nie jest to prawda. Na realizację tego świadczenia wpływa także dostarczanie realnych rzeczy, takich jak: leki, jedzenie, środki czystości.

Rozważając temat alimentacji, należy wspomnieć o sytuacjach, gdy to rodzice przez całe życie swojego dziecka nie utrzymywali z nim kontaktów, nie realizowali swoich obowiązków względem niego, czy to poprzez sprawowanie opieki i wychowanie, czy przez dostarczenie środków na jego utrzymanie. Co w sytuacji, gdy taki rodzic wystąpi z wnioskiem o alimenty? Otóż zgodnie z art. 1441 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie istnieje żadna legalna definicja jednoznacznie opisująca co dokładnie oznacza zachowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Dlatego też wszelkie okoliczności dotyczące sprawy o świadczenia alimentacyjne są każdorazowo indywidualnie weryfikowane przez sąd.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r., Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz.U.2020.1359 t.j.