W mediach często można niestety usłyszeć historie, w których starsza osoba obdarowuje swoją rodzinę cennymi dobrami np. nieruchomością, a tuż po zawarciu umowy – wspomniana rodzina wykazuje się wyjątkowo negatywną postawą w stosunku do swojego Darczyńcy. Warto jednak wiedzieć, jeśli zdecydowaliśmy się, przekazać w ramach darowizny część swojego majątku – a spotkaliśmy się z niewdzięcznością lub z innych powodów chcemy wycofać się z tego kroku, istnieją pewne sposoby wyjścia z tej patowej sytuacji.

Darowizna umowa cywilno-prawna, w której zakresie Darczyńca nieodpłatnie i przy użyciu odpowiedniej umowy cywilno-prawnej przekazuje część swojego majątku na jej rzecz wskazanego podmiotu. Obdarowanym może być osoba fizyczna lub osoba prawna (w tym także przedsiębiorstwo), a także stowarzyszenie, fundacja lub wspólnota religijna. Darowizna ma najczęściej formę pieniężną lub rzeczową, ale czasami przyjmuje również postać świadczenia poza majątkowego, mającego jednak wartość dla Obdarowanego. Kodeks cywilny przewiduje kilka przypadków, w których możliwe jest odwołanie darowizny.

Anulowanie darowizny niewykonanej

Zgodnie z kodeksem cywilny art. 896 Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Możliwość odwołania darowizny jeszcze niewykonanej uzależniona jest więc od zmiany stanu majątkowego darczyńcy, i zmiana ta musi być na jego niekorzyść.

Nie ma żadnego znaczenia dla dopuszczalności odwołania darowizny zmiana sytuacji majątkowej obdarowanego.

Rażąca niewdzięczność

Najczęstszym przypadkiem, kiedy dochodzi do odwołania darowizny jest rażąca niewdzięczność Obdarowanego względem Darczyńcy. Zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 2013-10-22 sygn. I C 602/12 niewdzięczność obdarowanego polega: na takim jego zachowaniu względem darczyńcy, które nie daje się pogodzić z moralnym nakazem poszanowania osoby świadczącej bezpłatnie jakieś dobro.

Przy ocenie natężenia tej niewdzięczności należy brać pod uwagę zarówno kryterium subiektywne (punkt widzenia samego Darczyńcy), jak i kryterium obiektywne (perspektywę rozsądnego uczestnika obrotu). Niewdzięczność przybiera zatem stopień rażący, gdy oba powyższe kryteria stosowane łącznie pozwalają uznać dane zachowanie się obdarowanego względem darczyńcy za szczególnie naganne.

Cechę rażącej niewdzięczności może mieć zarówno działanie, jak i zaniechanie Obdarowanego. Niewdzięczność może przybierać szerokie wachlarz nagannych etycznie zachowań m.in. nieudzielenie pomocy w chorobie, zerwanie kontaktów z rodzinnych, ciężkie znieważenie darczyńcy.

Kwestie formalne

Żeby odwołać darowiznę, Darczyńca powinien przygotować i przekazać do Obdarowanego swoje pisemne oświadczenie, w którym wskazuje powody zmiany swojej decyzji. Odwołanie w formie pisemnej wywołuje skutki prawne z chwilą jego doręczenia Obdarowanemu. Jeżeli Obdarowany nie zgadza się zastosować do woli Darczyńcy, która jest wyrażona w przekazanym mu piśmie, Darczyńca powinien skierować sprawę do Sądu Rejonowego.

Należy pamiętać, że darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli Darczyńca Obdarowanemu przebaczył.

Jeżeli w chwili przebaczenia Darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem. Ponadto, darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.