Testament jest to rozporządzenie majątkiem, które osoba dokonuje na wypadek śmierci. Aby testament wywołał skutki prawne, musi być prawidłowo sporządzony. Jak pokazuje praktyka, nie jest to jednak takie proste. Poniżej opisano najczęstsze błędy przy sporządzaniu testamentu.
Brak pełnej zdolność do czynności prawnych
Podstawowym warunkiem możliwości sporządzenia testamentu jest posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych. Dlatego testator w chwili sporządzania testamentu musi mieć przynajmniej 18 lat i nie może być ubezwłasnowolniony. Jeżeli testament sporządzi osoba nieletnia lub osoba ubezwłasnowolniona choćby częściowo, testament będzie nieważny. Dla oceny ważności testamentu znaczenie ma moment jego sporządzenia, a nie moment śmierci testatora.
Wady oświadczenia woli
Przesłanki nieważności testamentu wymienia art. 945 kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim testament jest nieważny, gdy został sporządzony:
- w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
- pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
- pod wpływem groźby.
Powyższe przypadki zwane są wadami oświadczenia woli. Warto pamiętać, że pierwszy przypadek należy rozumieć szeroko. Będzie odnosił się do osób do osób posiadających teoretycznie pełną zdolność do czynności prawnych, a dotkniętych chorobą psychiczną, do osób, które znajdują się pod wpływem używek, a także do osób wobec których został zastosowany przymus fizyczny.
Naruszenie formy testamentu
Nieprawidłowa forma testamentu może spowodować jego nieważność. Jeden z najczęstszych błędów formalnych wynika z przekonania, że testament jest dokumentem urzędowym i powinien być w związku z tym sporządzony w formie drukowanej. Tymczasem zgodnie z art. 949 kodeksu cywilnego podstawowa forma testamentu (testament holograficzny/ własnoręczny) jest to odręczny zapis ostatniej woli testatora opatrzony datą oraz wyłącznie jego podpisem. Dlatego jeżeli nie zostanie w całości napisany przez testatora i podpisany tylko przez niego (wraz z datą sporządzenia), będzie nieważny. Testament może zostać sporządzony również w formie aktu notarialnego lub poprzez złożenie ustnego oświadczenie wobec odpowiedniego urzędnika (określonego w kodeksie cywilnym) przy jednoczesnym uczestnictwie przynajmniej dwóch świadków (testament alograficzny). Inne formy są dopuszczalne jedynie w wyjątkowych sytuacjach. Należy pamiętać, że wymogi co do formy muszą być przestrzegane restrykcyjnie, bo każde uchybienie powoduje nieważność testamentu.
Naruszenie zakazu testamentów wspólnych
Zgodnie z prawem jeden testament może zawierać tylko i wyłącznie rozrządzenie jednego spadkodawcy. W związku z tym, jeżeli testament zostanie sporządzony jednocześnie przez więcej niż jedną osobę, będzie nieważny. Najczęstsze przypadki, łamiące powyższy zakaz, dotyczą wspólnych testamentów małżonków. Przykładowo małżonkowie rozporządzają w testamencie majątkami indywidualnymi oraz majątkiem wspólnym, ustanawiając jako spadkobiercę swoją jedyną córkę. Pod testamentem małżonkowie podpisują się wspólnie. W takim wypadku testament będzie nieważny, ponieważ będzie wyrażał wolę dwóch osób. Należy jednak zauważyć, że ważne będzie oświadczenie dwóch osób spisane na jednej kartce, o ile zawiera dwa odrębne oświadczenia ostatniej woli testatora.