W Polsce od kilku miesięcy wprowadzana jest w życie strategia działań dotyczących szczepienia obywateli przeciw COVID-19, podejmowana w ramach przyjętego przez rząd  Narodowego Programu Szczepień. Program ten obejmuje zakup odpowiedniej liczby szczepionek, ich dystrybucję, ale także monitoring przebiegu i efektywności szczepienia oraz bezpieczeństwo Polaków. Szczepienia są skierowane do wszystkich pełnoletnich osób, z uwzględnieniem przyjętego harmonogramu rejestracji danych grup ze względu na występujące czynniki ryzyka czy np. wiek obywateli. Dostępność szczepionek skutkuje otrzymywaniem skierowania przez kolejne grupy osób, w tym także te aktywne zawodowo. Termin szczepienia może zostać wyznaczony w dniu, który dla danego pracownika jest normalnym dniem pracy, powstaje więc pytanie czy są jakieś szczególne uprawnienia dla pracownika w związku ze skierowaniem na szczepienie oraz jak w tej sprawie powinien zachować się pracodawca?

Kwestie obowiązkowych zwolnień pracownika od pracy reguluje między innymi rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy. W § 9 tego rozporządzenia ustawodawca wskazał, że pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas niezbędny do przeprowadzenia obowiązkowych badań lekarskich i szczepień ochronnych przewidzianych przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych, o zwalczaniu gruźlicy oraz o zwalczaniu chorób wenerycznych. Warto zaznaczyć, że szczepienia przeciw COVID-19 nie są objęte tym przepisem z uwagi na ich dobrowolny charakter. Skutkuje to brakiem obowiązku udzielenia pracownikowi zwolnienia od pracy, jeśli termin szczepienia został wyznaczony w godzinach, które według grafiku są godzinami wynikającymi z obowiązującego go rozkładu czasu pracy. Pracodawca może w takim przypadku wykazać się dobrą wolą i udzielić pracownikowi wolne na ten cel (w wymiarze określonej części lub całości dnia pracy), zgodnie z zasadą uprzywilejowania pracownika, wynikającą wprost z kodeksu pracy (art.18 § 1 Kp). Warto jednak podkreślić, że skorzystanie z takiej opcji w jednym przypadku spowoduje konieczność jej stosowania także wobec pozostałych pracowników, w myśl zasady równego traktowania i niedyskryminacji w zatrudnieniu.   

Jeżeli pracodawca nie zamierza skorzystać z dobrowolnego zwolnienia pracownika od pracy w związku z wyznaczonym terminem szczepienia, inicjatywa w tym zakresie leży już po stronie samego zatrudnionego. Może on złożyć wniosek o udzielenie zwolnienia w celu załatwienia osobistych spraw (tzw. wyjście prywatne) z opcją odpracowania lub bez niej (art. 151 § 21 Kp) lub złożyć wniosek o urlop wypoczynkowy albo urlop na żądanie na cały dzień pracy. Na część dnia jest to możliwe tylko w sytuacji gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop (art. 154 Kp). W obu wskazanych przypadkach pracownik musi uzyskać zgodę pracodawcy. Ten z kolei może jej odmówić jeśli urlop pracownika we wnioskowanym terminie zakłóciłby normalne funkcjonowanie zakładu pracy albo z innych wyjątkowych powodów.

W kontekście powyższych rozważań warto również zwrócić uwagę na podstawę rozliczeń w przypadku nieobecności pracownika z powodu szczepienia przeciw COVID-19. Zgodnie z art 80 Kodeksu pracy, pracownik ma prawo do wynagrodzenia za pracę wykonaną, a za czas jej nieświadczenia tylko wtedy, gdy przepisy tak stanowią. Oznacza to, że pracodawca nie naliczy wynagrodzenia za czas dobrowolnego zwolnienia od pracy (jeśli nie zastrzeże zachowania odpłatności) oraz w celu załatwienia osobistych spraw (z zastrzeżeniem, że za czas odpracowania wynagrodzenie się należy). Może także ustalić wynagrodzenie za okres dobrowolnego zwolnienia od pracy, gdy utrzymał prawo pracownika do płacy lub określi wynagrodzenie urlopowe, jeżeli udzieli pracownikowi, zgodnie z jego wnioskiem, urlopu wypoczynkowego.

      Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dz.U.2020.1320 t.j.

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy, Dz.U.2014.1632 t.j.