Polskie miasta zasnute są dymem, czyli smogiem. Stężenie szkodliwych cząsteczek PM2,5 w powietrzu kilkakrotnie przekracza bezpieczne normy. Groźny pył może zaś powodować m.in. choroby płuc, choroby krążenia, astmę i nowotwory. To szczególnie niebezpieczne dla kobiet w ciąży, osób starszych i dzieci. Co na ten temat mówi polskie i europejskie prawo? Czy należycie chroni obywateli przed uszczerbkiem, a nawet utratą zdrowia?

Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.2016.672 t.j) określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów. Zgodnie z zawartymi w tym dokumencie zapisami Minister Środowiska, który działając w porozumieniu z Ministrem Zdrowia, ma obowiązek określania w odpowiednim rozporządzeniu dopuszczalny poziom stężenia dla niektórych substancji w powietrzu. W rozporządzeniu określa się również parametry możliwe do przekroczenia w zakresie częstości przekroczenia poziomów niektórych substancji w powietrzu, co stanowi wzorce według których, Państwowy Monitoring Środowiska określa przekroczenie norm w powietrzu.

Prawa obywatela

Przekroczenie norm w powietrzu wiąże się w szczególności z konsekwencjami natury zdrowotnej, ale ich następstwem są również konsekwencje prawne w postaci niewywiązywania się z wytycznych w zakresie jakości powietrza obowiązujących w całej Unii Europejskiej. Warto się zatem zastanowić, czy jednostkowy obywatel posiada jakiekolwiek uprawnienia, dzięki którym mógłby wpłynąć na poprawę jakości powietrza, czy z tytułu konieczności życia w warunkach, w których stan powietrza zagraża jego życiu i zdrowiu ma szansę na odszkodowanie?

Jednym z uprawnień wspomagających możliwość poprawnego oddziaływania na jakość powietrza jest pociągnięcie do odpowiedzialności cywilnej osób/ podmiotów których działanie zagraża środowisku. Art. 322 ustawy Prawo ochrony środowiska stanowi, że do odpowiedzialności za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Ponadto,  każdy komu – przez bezprawne oddziaływanie na środowisko – bezpośrednio zagraża szkoda lub została mu wyrządzona szkoda, może żądać od podmiotu odpowiedzialnego za to zagrożenie lub naruszenie przywrócenia stanu zgodnego z prawem i podjęcia środków zapobiegawczych, w szczególności przez zamontowanie instalacji lub urządzeń zabezpieczających przed zagrożeniem lub naruszeniem. W przypadku, kiedy takie działania są niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, może on żądać zaprzestania działalności powodującej to zagrożenie lub naruszenie. Należy pamiętać jednak, korzystając z tego uprawnienia, że podmiot który wysuwa konkretne żądania powinien wykazać, że bezprawne oddziaływanie na środowisko zagrażało mu wyrządzeniem szkody lub szkoda taka została już wyrządzona.

Jeśli chodzi o zapłatę zadośćuczynienia, to na wokandzie pojawił się przypadek powództwa o zapłatę zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w postaci zdrowia i życia od Skarbu Państwa właśnie za konieczność życia w mieście, w którym przekraczane są notorycznie normy powietrza, ale powództwo to Sąd oddalił w całości, uznając za daleko idące ingerowanie we władze ustawodawczą, której zadaniem miałoby być wprowadzenie konkretnych regulacji zmierzających do zredukowania smogu.

Czy wobec tego istnieje jakakolwiek szansa, aby wygrać ze smogiem?

Coraz więcej obywateli krajów zmagających się z problemem smogu mimo wszystko chce walczyć o swoje prawa i swoją postawą sprawia, że ustawodawca nie ma wyboru tylko musi zwrócić uwagę na  problem jakości powietrza. Również sami powinniśmy dbać i zwracać uwagę na  zachowanie innych w szczególności teraz w okresie  grzewczym, albowiem wszystko co spalamy w przydomowych kotłowaniach czy piecach ulatnia się w atmosferę. Pamiętajmy, że ustawowo jest zakazane spalanie odpadów zawierających substancje niebezpieczne w urządzeniach, które nie są do tego przeznaczone, zabronione jest także termiczne przekształcanie odpadów poza spalarniami odpadów lub współspalarniami odpadów. Takie działanie stanowi naruszenie prawa i podlega karze aresztu lub grzywny. Istnieją zatem mechanizmy, które można wykorzystać w walce o czyste powietrze.